Królikiewicz Adam Łukasz (1894–1966), major 1. p. szwoleżerów W. P., olimpijczyk, wybitny trener i działacz sportu jeździeckiego. Ur. 9 XII we Lwowie, był synem Karola i Julii z Brunarskich. Ojciec K-a był mieszczaninem i właścicielem realności we Lwowie. W r. 1913 uzyskał K. we Lwowie świadectwo dojrzałości i udał się na studia do Wyższej Szkoły Technicznej w Mittweidzie (Saksonia). Wobec zbliżającej się wojny światowej wrócił w lipcu 1914 r. do Lwowa i 2 VIII t. r. wstąpił w szeregi oddziałów strzeleckich. Wkrótce jednak przeszedł do oddziału konnego «Sokoła» pod dowództwem Śniadowskiego. Po połączeniu tego oddziału z oddziałem W. Beliny-Prażmowskiego pełnił służbę w szwadronie pod jego dowództwem. Przez następny okres pełnił służbę w 1 p. ułanów w Legionach Polskich. Dosłużywszy się stopnia kaprala, wiosną 1917 r. ukończył kurs szkoły oficerskiej w Ostrołęce. Po rozwiązaniu Legionów i wcieleniu 1 p. ułanów do armii austriackiej, odmówił dalszej służby.

Jesienią 1918 r. zgłosił się ochotniczo do formowanego w Chełmie 1 p. ułanów (później 1 p. szwoleżerów). W l. 1919–20 ukończył skrócony kurs oficerskiej szkoły kawalerii w Starej Wsi pod Warszawą i otrzymał stopień porucznika. Jako dowódca plutonu odbył kampanię 1920 r. W l. dwudziestych był dwukrotnie dowódcą pułkowej szkoły podoficerskiej. W r. 1924 awansował do stopnia rotmistrza, zaś w r. 1932 otrzymał stopień majora. W r. 1933 Min. Spraw Wojskowych wysłało K-a, jako wybitnego już znawcę jeździectwa, do Włoch celem odbycia studiów w zakresie naturalnej włoskiej szkoły jazdy w Tor di Quinto (Scuola d’Aplicazione di Cavallerie-Discaccamento), Pinerolo i Saumur. Po powrocie do kraju pracował nad zaadaptowaniem systemu szkoły włoskiej w Polsce. W związku z tym powstał nowy, oryginalny polski system szkolenia jeździeckiego, który K. przedstawił w pracy Jeździec i koń w terenie i w skoku. Metody przygotowania i zaprawy (W. 1936, 2. wyd. zmienione W. 1958). W r. 1934 opuścił swoją macierzystą jednostkę i objął stanowisko komendanta Szkoły Jazdy Konnej i Szefa Ekwitacji w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Na stanowisku tym pozostawał aż do wybuchu drugiej wojny światowej. W kampanii wrześniowej brał udział jako major i dowódca oddziału Centrum Wyszkolenia Kawalerii. Po rozwiązaniu oddziału w końcowej fazie kampanii wrześniowej pod Sarnami przedostał się do Krakowa, gdzie osiadł na stałe. Od r. 1940 pracował w zakładach ubezpieczeniowych. W r. 1942 został aresztowany za udział w pracy konspiracyjnej, zwolniony po krótkim czasie. Od r. 1945 pracował w Państwowym Zakładzie Ubezpieczeń w Krakowie na stanowisku kierownika działu ubezpieczeń zwierząt. Po przejściu na emeryturę otrzymał rentę specjalną za zasługi na polu sportowym.

Z jeździectwem zetknął się K. na początku swej kariery wojskowej. W l. 1919–20 jako elew szkoły oficerskiej w Starej Wsi zdobywał podstawy nauki jazdy konnej i ujeżdżania konia pod okiem rotmistrza Bzowskiego; wiadomości zaś z dziedziny sportu jeździeckiego pod kierunkiem mjr. J. Rómmla, najwybitniejszego wówczas polskiego specjalisty w tej dziedzinie. Po raz pierwszy wziął udział w zawodach publicznych w czerwcu 1920 r. (Wielki Konkurs Myśliwski o Nagrodę Naczelnego Wodza w Warszawie). Zdobył II nagrodę, wygrywając z wieloma renomowanymi przeciwnikami. Od tego momentu, korzystając z fachowych wskazówek Rómmla, odnosił liczne i coraz znaczniejsze sukcesy sportowe w kraju i za granicą. Do najwybitniejszych osiągnięć sportowych K-a zaliczyć można obok brązowego medalu uzyskanego w Konkursie Skoków o Nagrodę Narodów na olimpiadzie paryskiej w r. 1924, wielokrotne zwycięstwa indywidualne i zespołowe odniesione w l. 1923–7 w konkursach hippicznych o silnej obsadzie międzynarodowej w Nicei, Rzymie, Mediolanie i Neapolu. Zdobył tam m. in. w najtrudniejszych konkurencjach dwukrotnie Wielką Nagrodę Miasta Nicei (Grand Prix), kilkakrotnie czołowe nagrody w Wielkim Konkursie Myśliwskim «Monaco», puchar księżny d’Aosta i in. Dowodem uznania i popularności K-a we Włoszech był fakt, iż zyskał tam miano «un cavallere perfeto» (jeździec doskonały). Prócz tego K. odnosił zwycięstwa w konkursach międzynarodowych w Lucernie (1924), Londynie i Aldershot (1925), Nowym Jorku (1926), Rydze, Tallinie, Brukseli, Budapeszcie, Bukareszcie i Berlinie. W l. 1920–6 brał udział w 94 konkursach jeździeckich, uzyskując rekordową, w porównaniu z innymi jeźdźcami, liczbę nagród i wyróżnień (81), w tym pierwszych nagród międzynarodowych 24. W r. 1926 ustanowił w Mediolanie nierejestrowany rekord w skoku na wysokość. Niemały udział w uzyskaniu przez K-a miana jednego z najlepszych jeźdźców świata w okresie międzywojennym miały ulubione jego konie: «Jasiek» i «Picador». Poświęcił im, jak i swoim podróżom i sukcesom sportowym, barwnie napisane wspomnienia: Od Nicei do N. Jorku. Sukcesy jeźdźców polskich na międzynarodowych konkursach hippicznych 1923–1926 (W. 1927), Jasiek, Picador i ja (W. 1958), Mój ostatni start („Tygodnik Polski” ‹La Semaine Polonaise›, Paryż 1967 nr 13, 14 i in.). W r. 1931 uzyskał tytuł mistrza Polski w skokach przez przeszkody, w 1932 r. w Szampionacie Koni.

Po zakończeniu kariery sportowej poświęcił się szkoleniu w zakresie jeździectwa. Pozostawił liczne artykuły metodyczno-szkoleniowe drukowane głównie na łamach „Przeglądu Kawaleryjskiego”. Po drugiej wojnie światowej pracował jako instruktor i organizator sportu jeździeckiego, początkowo w zrzeszeniu Ludowe Zespoły Sportowe, a następnie jako prezes (1949–50) i trener koordynator (1949–59) Okręgowego Związku Jeździeckiego w Krakowie. Był jednym z inicjatorów i organizatorów Krakowskiego Klubu Jazdy Konnej oraz trenerem jeździeckim I kl. w tymże klubie. Napisał artykuł Szkoły, kierunki rozwoju światowej hippiki („Wczoraj dziś i jutro hippiki polskiej”, Ł. 1957). Brał udział jako jeździec w scenach batalistycznych filmów polskich, m. in. w filmie „Popioły”. Podczas nakręcania jednej ze scen uległ wypadkowi i po długotrwałej chorobie zmarł w Konstancinie 4 V 1966 r. Ciało jego spoczywa na cmentarzu salwatorskim w Krakowie. Odznaczony był m. in. orderami: Virtuti Militari V kl., Kawalerskim «Gwiazda Rumunii», Corona d’Italia, francuską Legią Honorową, szwedzkim Krzyżem Królewskim, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych z mieczami dwukrotnie, Krzyżem Niepodległości, Honorową i Wielką Złotą Polską Odznaką Jeździecką oraz tytułem Zasłużonego Działacza Kultury Fizycznej. Dla uczczenia jego pamięci Krakowski Okręgowy Związek Jeździecki ustanowił w r. 1967 coroczne ogólnokrajowe zawody jeździeckie «O Memoriał mjra Adama Królikiewicza». K. był żonaty z Tomisławą z Liliensternów (26 XII 1919 r.). Z małżeństwa tego pozostała córka Krystyna, aktorka Teatru Wojska Polskiego w Warszawie.

Łoza, Czy wiesz kto to jest?; – Zahorski S., Międzynarodowe zawody sportowe i konkursy hippiczne w Nicei, „Przegl. Kawaleryjski” (W.) 1924 nr 1; – „Dzien. Pol.” (Kr.) 1966 nr 105, 107, 108; „Il Cavallo Italiano” 1966 nr 6–7; „Koń Pol.” (W.) 1966 nr 2; „Przegl. Kawaleryjski” 1924 nr 2, 1926 nr 2, 3; „Przegl. Sportowy” (Ł.) 1966 nr 54, 55; „Tempo” (Kr.) 1966 nr 19; „Życie Warsz.” 1966 nr 102, 111; – Informacje Tomisławy Królikiewiczowej z dn. 9 IX 1968 r.

Kazimierz Toporowicz